អ្នកប្រវត្តិវិទូជឿថាប្រទេសកម្ពុជាបានចាប់ផ្ដើមបើកទំព័រប្រវត្តិសាស្ត្ររបស់ខ្លួនជាផ្លូវការនៅដើមសតវត្សរ៍ទី១នៃគ្រិស្តសករាជដែលធ្វើឲ្យប្រទេសនេះជាប្រទេសចំណាស់ជាងគេនៅក្នុងតំបន់ភូមិភាគអាស៊ីអាគ្នេយ៍។ ការចាប់ផ្ដើមទំព័រប្រវត្តិសាស្ត្រនេះបានផ្ដល់ឱកាសឲ្យយើងជាកូនចៅជំនាន់ក្រោយបានដឹងពីបទដ្ឋាននៃការរស់នៅរបស់ប្រជាជនកម្ពុជា ស្ថានភាពនយោបាយ និងរចនាសម្ព័ន្ធសង្គមបានយ៉ាងប្រសើរ។ សូមអនុញ្ញាតឲ្យខ្ញុំសួរសំនួរមួយទៅកាន់អ្នក។ តើអ្នកធ្លាប់ធ្វើជាតំណាងស្ដេចដំបូងរបស់កម្ពុជាដែរឬទេ? រឿងនិទានមួយបានតំណាលថា មានបុត្រីស្ដេចនាគមួយអង្គ ព្រះនាម នាងនាគ។ ព្រះនាង តែងតែយាងមកកម្សាន្តនៅលើកោះដែលមានដើមធ្លកមួយដើមដុះនៅលើកោះនោះ។ ចៃដន្យពេលព្រះនាងយាងមកលេងដូចសព្វមួយដង តែចៃដន្យលើកនេះព្រះនាងក៏ពើតប្រទះនឹងបុត្រាមួយព្រះអង្គព្រះនាម ព្រះថោង យាងមកពីប្រទេសចម្ងាយ ពួកគេក៏បានប្រទាក់ចិត្តនឹងគ្នាទៅវិញទៅមក។ ដើម្បីរស់នៅជាមួយគ្នាបានបុត្រីស្ដេចនាគក៏ថ្វាយយោបល់ទៅព្រះថោងថា សូមព្រះអង្គតោងកន្ទុយរបស់ទូលព្រះបង្គំឲ្យជាប់ ទួលព្រះបង្គំនឹងយាងព្រះអង្គទៅគាល់ព្រះមាតា និងបិតាដែលគង់នៅឋានភុជង្គនាគ(ឋានស្ថិតនៅក្រោមបាតសមុទ្រ គេអាចហៅម្យ៉ាងទៀតថា ឋានបដា)។ ក្រោយពេលដែលព្រះអង្គទាំងពីរបានទូលថ្វាយនូវព្រះរាជបំណងដល់ព្រះមាតា និងបិតារបស់ទ្រង់ហើយ ព្រះអង្គទាំងទ្វេរដែលជាស្ដេចនាគក៏សព្វព្រះរាជហរទ័យសម្រេចតាមបុត្រទាំងពីរជាមួយនឹងលក្ខ័ណមួយគឺចាប់តាំងពីព្រះនាងរៀបអភិសេតរួមរស់នឹងព្រះថោងព្រះនាងនឹងមិនអាចក្លាយជាមនុស្សាធម្មតា និងអាចប្រែក្លាយជានាគវិញឡើយ។ នេះគឺជាអ្វីដែលព្រះនាងនាគត្រូវលះបង់។ តែទោះជាយ៉ាងណាព្រះនាងគោរពទៅតាមការសម្រេចព្រះទ័យរបស់ព្រះនាងនិងព្រះថោងដែលព្រមព្រៀងគ្នារួចមកហើយមុនពេលយាងមកដល់និងដឹងរឿងរ៉ាវទាំងនេះ។ បន្ទាប់ពីព្រះសន្តាប់ការសម្រេចព្រះទ័យរបស់ព្រះនាងនាគរួចមក ស្ដេចនាគក៏ព្រះរាជតម្រិះរៀបអភិសេករវាងព្រះនាងនាគជាបុត្រីបង្កើតថ្វាយព្រះថោង និងបានបូមទឹកសមុទ្រជុំវិញកោះដែលមានដើមធ្លកនោះឲ្យក្លាយទៅជានគរមួយទុកជាចំណងដៃសម្រាប់បុត្រទាំងពីរធ្វើការគ្រប់គ្រង។ ព្រះអង្គទាំងពីរបានសព្វព្រះរាជហរទ័យដាក់ឈ្មោះនគរនោះថា «នគរគោកធ្លក»។
សម្រាប់រឿងនេះបើតាមការវិភាគរបស់ខ្ញុំ ព្រះនាងនាគមើលទៅមានអត្តចរិកទោទន់យកស្នេហាជាធំ នេះប្រហែលជាកំណែរដែលកើតឡើងនៅពេលដែលខ្មែរចុះខ្សោយដែលប្រហែលជាបានទទួលឥទ្ធិពលពីសៀម ដែលយើងអាចសំគាល់ព្រះនាមរបស់ព្រះថោង ដែលមានន័យថា «មាស» ជាភាសាសៀម។ តែយើងក៏ឃើញមានកំណែផ្សេងទៀតដែលនិយាយពីការប្រយុទ្ធគ្នារវាងព្រះថោង នាងនាគ រហូតព្រះថោងទាញធ្នូទិព្វ (អំនោយរបស់ព្រះអទិទេព) បាញ់ធ្លាយសំពៅនាងនាគហើយព្រះអង្គទាំងពីរក៏រៀបអភិសេកនឹងគ្នាទៅ។ នៅក្នុងកំណែរនេះយើងឃើញភាពផ្ទុយគ្នាវិញដែលព្រះនាងនាគ មានចឫកក្លៀវក្លា ជាអ្នកដឹកនាំនគរមួយដែលមានដែនអធិប្បតេយ្យភាពច្បាស់លាស់មិនអាចរំលោភបាន។ ប្រហាក់ប្រហែលនឹងកំណែរនេះដែលយើងក៏អាចប្រៀបធៀបនឹងកំណត់ត្រាចិនលាំងឝ៊ូក 梁書 (ក្រាំងលាំង) ដោយលោកយ៉ោវ-ឆា 姚察 (៥៣៣-៦០៦) និង យ៉ោវ-ស៊ឺកលៀន姚思廉 (ម.៦៣៧) បានបញ្ចប់នៅឆ្នាំ ៦៣៦ បញ្ជាក់ថាគណៈទូតនៃពួកបេសកជនចិន លោកខាំង-ថែយ 康泰 និង ជូក-យិន (Zhū Yīng 朱應) ដែលនិយាយពីដើមកំណើតនគរភ្នំគឺក្នុងកំណត់ត្រានោះគឺនិយាយរំលឹកដល់ហេតុការណ៍ដែលបានកើតឡើងនៅរវាងសតវត្សទី៣ និយាយដល់ព្រះថោងទី២ ទីកោណ្ឌិនដែលមកដល់ក្រោយមកទៀតនៅសតវត្សទី៣ នៃគ្រិស្តសករាជបែបទេវកថា មានលក្ខណៈស៊ីគ្នាទៅនឹងសិលាចារឹកដែលចារក្រោយៗមកទៀត ទេវកថានោះមានតំណើរសង្ខេបថា៖
«ឈ្ហាំវឆ្ហឹនយូ (កៅណ្ឌិន្យ) គឺជាអ្នកស្នងរាជ្យបន្តនៃព្រះបាទស្រុតវម៌្ម រឺ ធៀនជូចាន់ថាន់ 天竺旃檀 (“ឆានតាណា រឺ Candana មកពីឥណ្ឌា”) ជាព្រះរាជាមួយអង្គនៃនគរវ្នំ ដែលបានបញ្ជូនដំរីផ្សាំងមួយចំនួនក្នុងឆ្នាំ ៣៥៧ គ.ស. ជាសួយសារទៅព្រះចៅអធិរាជចិនស៊ឺម៉ា-តាន់ 司馬聃 (រ.៣៤៤-៣៦១ ឈ្មោះជាអនុស្សាវរីយ៍៖ មូទី 穆帝)៖ ព្រះអង្គកៅណ្ឌិន្យ រឺ ឈ្ហាំវឆ្ហឹនយូ[Qiáochénrú]ដើមឡើយជាព្រាហ្មណ៍ម្នាក់មកពីឥណ្ឌា។ មានសំឡេងមួយប្រាប់ទ្រង់ថា៖ʻលោកត្រូវតែទៅសោយរាជ្យនៅវ្នំʼ ហើយព្រះអង្គបានសប្បាយក្នុងព្រះហឫទ័យណាស់។ ទៅទិសខាងត្បូង ព្រះអង្គក៏បានមកដល់ផាន់ផាន់ 盤盤។ ប្រជារាស្ត្រវ្នំបានបង្ហាញទៅកាន់ទ្រង់ថា នគរទាំងមូលបានរះឡើងជាមួយភាពសប្បាយរីករាយ បន្ទាប់ពីទ្រង់បានមកដល់ ហើយក៏បានជ្រើសរើសទ្រង់ធ្វើជាស្ដេច។ ព្រះអង្គបានផ្លាស់ប្ដូរច្បាប់ទាំងអស់ ដើម្បីអនុលោមតាមប្រព័ន្ធនៃច្បាប់ឥណ្ឌា។»
សរុបសេចក្តីមកដើមកំណើតរបស់យើងគឺកើតចេញពីការប្រែក្លាយជំលោះមកជាក្តីស្នេហា ដែលអាចបង្កើតបានសេចក្តីសុខពិតប្រាកដរបស់មនុស្សជាតិ។ រឿងរ៉ាវជាន់គ្នាកើតឡើងនៅសតវត្សទី១ និងទី៣ បង្ហាញពីការបង្កើតរាជរង្សដឹកនាំពីរដែលយកព្រះនាងនាគជាម្ចាស់ស្រុកជាគោល។ បង្កើតបានជា សោមវង្ស នៃកោណ្ឌិនទី១ និងសូរ្យវង្ស នៃកោណ្ឌិនទី២។
អត្ថបទដោយ៖ ឥលិហ្សូវណ្ណ ច័ន្ទរស្មី
អាណាចក្រ's Blog 
តើនរណាដឹង? រឿងនេះកន្លងទៅយូរណាស់ទៅហើយ គិតទៅ២ពាន់ឆ្នាំឯណុះ។
តែបើយើងពិនិត្យមើលខ្មែរ ឥលូវវិញ។ បើខ្មែរម្នាក់ទៅនៅបរទេស តើគេអាចបំភ្លេចសារជាតិខ្លួនជាខ្មែរបានដែររឺទេ? សំនួរនេះគឺដូចគ្នានឹងនាងនាគ ដែលមករស់នៅដែនគោក រស់នៅបែបមនុស្ស ខុសពីលក្ខណៈដើមរបស់ខ្លួន ប្រៀបដូចមនុស្សឥលូវទៅរស់នៅបរទេសដែរ។
អ្នកខ្លះទៅចិត្តគំនិតនៅតែខ្មែរដដែល ទោះបីទៅរស់នៅស្រុកគេរហូតដល់ស្លាប់ក៏ដោយ។ ខ្លះទៀតនៅស្រុកគេមិនទាន់បានអីផង ធ្វើជាភ្លេចស្រុកខ្មែរអស់ ពេលត្រលប់មកស្រុកខ្លួនវិញ ស្រែកថាក្តៅ មិនចេះរស់ ភ្លេចពាក្យខ្មែរ និយាយខ្មែរមិនចេញ (តាមពិតទៅនោះ និយាយភាសាគេមិនទាំងត្រូវជ្រុងផង)។ ខ្លះថាខ្លាចចោរប្លន់ អត់សុវត្ថិភាព។ ដូច្នេះវាអាស្រ័យលើមនុស្សម្នាក់ៗ ប៉ុណ្ណោះ។
នាងនាគ យើងមិនដែលឃើញផង។ ខ្ញុំមិនដែលលឺគេនិយាយពីការប្រព្រឹត្តរបស់នាង ក្រោយរៀបការយ៉ាងម៉េចផង។ ធ្វើម៉េចយើងដឹងថានាងភ្លេចសារជាតិខ្លួនរឺអត់ទៅ?។
បាទពិតមែនហើយវិចិត្រ ទោះបីជានៅពេលណាទីកន្លែងណា កាលៈទេសៈបែបណាបើយើងអាចរក្សាអត្តសញ្ញាណ្ណ ខ្លួនឯងបានពិតជាល្អណាស់! គួរឲ្យស្ងើចសរសើរ! តែជាអកុសលក៏មានអ្នកមួយចំនួនពួកគាត់មានការយល់ឃើញខុសពីនេះ ខ្ញុំក៏មានការសោកស្តាយណាស់ដែរ។ ពួកគាត់គួរណាស់តែយល់ពីតំលៃខ្លួនឯងឲ្យបានច្រើនជាងអ្នកដ៏ទៃមើលឃើញពីគាត់! រឿងបែបនេះក៏កើតមានច្រើនណាស់ដែរចំពោះជាតិសាសន៌ដទៃទៀត ជាធម្មតាមនុស្សបែបនេះរស់នៅរាយប៉ាយគ្រប់ទីកន្លែង តែខ្ញុំជឿថាមានមនុស្សជាច្រើនទៀតគាត់មានការយល់ឃើញប្រសើរជាងពួកគាត់មួយចំនួនតូចនេះ។
ពិតមែនតែរឿងរ៉ាវរបស់ព្រះនាងនាគ មានអាយុជាង២ពាន់ឆ្នាំមកហើយ ប៉ុន្តែភាពអស្ចារ្យរ៌របស់ព្រះនាងត្រូវបានប្រជាជនខ្មែរគ្រប់គ្នាចង់ចាំទុក និងតំនាលតៗ គ្នាពីមួយជំនាន់ទៅមួយជំនាន់។ ខុសគ្នាពីខ្ញុំដែលស៊ឹងតែមិនដឹងអ្វីសោះអំពីរឿងរ៉ាវរបស់តាតួតរបស់ខ្ញុំ។ ប្រជាជនខ្មែរជឿថានេះជាដើមកំណើតពីពង្សាវតាររបស់គាត់។ ដូចនេះហើយទើបខ្មែរយើងយកនាគជាធំចំបងនៅក្នុងខឿនវប្បធម៌។ ក្រឡេកមើលឲ្យជ្រៅជាងនេះ ខ្មែរបានហៅខ្លួនឯងថាជានាគ ដូចសៀមបានហៅខ្លួនឯងថាជាគ្រុនចាំបង្រ្កាបនាគ ប៉ុន្តែពួកគេភ្លេចខ្លួនយកនាគយកទៅយាមវត្តរបស់គេដូចខ្មែរដែរ។ 😉 គេដឹងឬធ្វើមិនដឹង ខ្ញុំនេះក៏មិនអាចអធិប្បាយបានច្រើនដែរ ព្រោះមិនមែនជាអ្នកជំនាញខាងវប្បធម៌សៀម តែគ្រាន់តែដឹងខ្លះ នឹងយកមកពិចារណា! ជាចម្លើយដែលល្អដែលថា វិចត្រមិនដែលលឺពីការនិយាយអំពីចិត្តគំនិតរបស់ព្រះនាង ព្រោះតាមការឆ្លងកាត់មើលសៀវភៅមួយចំនួនរបស់ខ្ញុំទាំងសរសេរដោយជនជាតិខ្មែរ និងបរទេសក៏មិនលឺនិយាយពីរឿងនេះ។ ខ្ញុំយល់ថាដល់ចំនុចនេះវាហាក់ដូចជាស៊ីជំរៅខ្លាំងពេក តែវាពិតជាគួរចាប់អារម្មណ៍មែនទែនប្រសិនបើយើងលើកយកផ្នែកនេះមកវែកយ៉ែក។ ពេលខ្លះខ្លុំគ្រាន់តែឆ្លល់អំពី ហេតុអ្វីបែបនេះឬបែបនោះ! នឹងសម្លឹងមកមើលតថភាពពិត។ គិតទៅពិតជាគួរឲ្យចាប់អារម្មណ៍ណាស់! ហេតុនេះខ្ញុំក៏ចង់ដឹងថា តើយុវវ័យដទៃទៀតយល់យ៉ាងណាដែរ។ រួចមកខ្ញុំនឹងបកស្រាយបន្ត! ឥឡូវវាវែងបន្តិចហើយសុំស្លេសសិនណា៎….